ჩალაუბანი

სოფელი
ჩალაუბანი
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	კახეთის მხარეკახეთის მხარე
მუნიციპალიტეტი	გურჯაანის მუნიციპალიტეტი
თემი	ჩალაუბანი
კოორდინატები	41°38′06″ ჩ. გ. 45°49′02″ ა. გ.
ადრეული სახელები	ჩალამოტი, ჩალის უბანი
ცენტრის სიმაღლე	740 მ
ოფიციალური ენა	ქართული ენა
მოსახლეობა	897 კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 99,3 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
სატელეფონო კოდი	+995

ჩალაუბანი — სოფელი საქართველოში, გურჯაანის მუნიციპალიტეტში, თემის ცენტრი. მდებარეობს გომბორის ქედის სამხრეთ-დასავლეთ კალთაზე. ზღვის დონიდან 740 მეტრი, გურჯაანიდან 15 კილომეტრი. 2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 897 ადამიანი. სოფლის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია გვიანდელი ბრინჯაოს ხანის გორანამოსახლარები (მოჭრილი გორა, რცხილის სერი, ტინის სერი, გარეტყის გორა, დასაქანი). ყველა ნამოსახლარი ძვ. წ. II-I ათასწლეულების მიჯნას განეკუთვნება. დასაქანის მახლობლად მდებარეობს ძვ. წ. XV-XIV საუკუნეების ნამოსახლარი და სამაროვანი. ყველა გორანამოსახლარი ბუნებრივ ბორცვზეა გამართული და იმდენად მცირეა, რომ მხოლოდ ერთი ოჯახის სამოსახლოდ გამოდგებოდა. ნამოსახლარი ხელოვნური თხრილებით, მიწაყრილებითა და გალავნებით იყო გამაგრებული.

ისტორია

ჩალაუბნის ხელსაყრელი გეოგრაფიული მდებარეობა ხელს უწყობდა მეურნეობის მრავალი დარგის, განსაკუთრებით მევენახეობა-მემინდვრეობის განვითარებას. სოფელზე გადიოდა მნიშვნელოვანი გზები. აღსანიშნავია, რომ ჩალაუბნიდან გურჯაანი-ველისციხისაკენ მიმავალ გზას, „ჩალაუბნის გზას“ ეძახდნენ. სოფელი მდებარეობს ქართლ-კახეთის დამაკავშირებელ გზაზე. აქედანვე გადადის ე. წ. „ქიზიყის გზა“ ისტორიულ ქიზიყში. საქართველოს ერთიანობის ხანაში ჩალაუბანს უშუალოდ სამეფო კარი აკონტროლებდა. კახეთის სამეფოს წარმოქმნისა და XVll საუკუნის მძიმე პოლიტიკური მოვლენების შედეგად, სოფელში მოსახლეობა შეთხელდა და მასზე უკვე ძირითადად თავადი ვაჩნაძეების გავლენა ვრცელდებოდა. მათთან ერთად ადგილობრივ ყმა-მამულს ონანაშვილები, სპანდიარიშვილები, აფხაზიშვილები და სხვა ფეოდალებიც ფლობდნენ (იოანე ბატონიშვილის მიხედვით, ონანაშვილები და სპანდიარიშვილები ვაჩნაძეების განაყოფები არიან). სოფელი ცნობილი იყო ჩალაუბნის ხევზე აგებული ვაჩნაძეების წისქვილებით. სამხედრო-ადმინისტრაციული დაყოფით, სოფელი ბოდბელი ეპისკოპოსის სადროშოში შედიოდა, რომელსაც პრაქტიკულად ქიზიყის მოურავი განაგებდა. ერეკლე ll-ის მეფობისას ქვეყანა შედარებით დაწყნარდა, ჩალაუბანიც მოშენდა და დაახლოებით თანამედროვე სოფლის ტერიტორია მოიცვა. უფრო ზემოთ დარჩა ძველი ჩალაუბნის ნასოფლარი. მოგვიანებით მალარიის გავრცელების გამო სოფლის მოსახლეობა აყრილა მთლიანად ძველი ჩალაუბნიდან და თანამედროვე სოფლის ტერიტორიაზე დასახლებულა. ისტორიულ წყაროებში (1455 წელს), მეფე გიორგის წყალობის სიგელში სოფელი მოხსენიებულია როგორც „ჩალამოტი“ (ჩალაუბანი), ხოლო მე-18 საუკუნის ქართველი მეცნიერის და გეოგრაფის ვახუშტი ბატონიშვილის გეოგრაფიულ ჩანაწერებში კი - „ჩალის უბანი“. გადმოცემის თანახმად, სოფელმა სახელწოდება მიიღო იმის გამო, რომ აქაური ხალხი ხშირად ატარებდა ჩალის ქუდებს. სოფლის მოსახლეობის დიდი ნაწილი ცხოვრობდა XIX საუკუნეში იმ ადგილას, სადაც აღმართულია ჩალაუბნის კოშკი რომელიც აკონტროლებდა შიდა და გარე კახეთის დამაკავშირებელ სტრატეგიულ გზას.

1911 წლის მონაცემებით შედიოდა სიღნაღის მაზრაში. მოსახლეობა შეადგენდა 1958 ადამიანს.

სოფელში აღინიშნება ტრადიციულად, გიორგობის დღესასწაული. სოფელში გავრცელებული გვარებია: მირაშვილი ,მათიაშვილი, ჩირიკაშვილი, პეტრიაშვილი, კაპანაძე, ლაშქარაშვილი და ა.შ.

იხილეთ აგრეთვე

• მოჭრილი გორა
• გარეტყის გორა
• ჩალაუბნის ეკლესია
• ჩალაუბნის ეკლესიების კომპლექსი
• ჩალაუბნის კოშკი
• ჩალაუბნის ღვთისმშობლის ეკლესია
• ჩალაუბნის წმინდა ბარბარეს ეკლესია
• ჩალაუბნის წმინდა გიორგის ეკლესიის კომპლექსი
• დიდგორის ნამოსახლარი
• ზედუბნის წმინდა გიორგის ეკლესია
• თეთრი ქვები
• რცხილის სერის ნამოსახლარი და სამაროვანი
• სანგლის სერი
• ტინის სერის ნამოსახლარები და სამაროვანი
• ყოყოჩაანთ საყდარი
• ხოსროს გორა
• ხუცისხევი

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 76.

• კახაძე კ., საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ. 1-I, თბ., 2013. — გვ. 219.